Trong môi trường làm việc hiện đại, kiệt sức (burnout) không chỉ là câu chuyện của mỗi cá nhân người lao động mà còn là vấn đề của cả tổ chức. Nó có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu suất làm việc và sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Vậy kiệt sức trong công việc thực sự là gì, làm sao để nhận biết và giải quyết nó? Cùng Linh Tâm tìm hiểu qua bài viết sưu tâm từ trung tâm Tâm Lý Việt Pháp.
Kiệt Sức (Burnout) Trong Công Việc Là Gì?
Kiệt sức trong công việc không đơn thuần là cảm giác mệt mỏi hay khó chịu hàng ngày. Đây là một hội chứng liên quan đến nghề nghiệp, bắt nguồn từ căng thẳng mãn tính trong công việc không được quản lý tốt. Đây là một dấu hiệu cho thấy các yếu tố căng thẳng trong công việc đã vượt quá ngưỡng mà nhân viên có thể tự hồi phục. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (2019), tình trạng kiệt sức này không thể được giải quyết chỉ bằng những kỳ nghỉ ngắn hạn hay giờ nghỉ giải lao thông thường.
Tình trạng này có thể đo lường được qua các công cụ khoa học và thường đi kèm với ba khía cạnh chính:
- Kiệt quệ cảm xúc: Nhân viên cảm thấy không còn năng lượng để tiếp tục công việc.
- Khoảng cách tâm lý và cảm xúc tiêu cực với công việc: Sự gia tăng khoảng cách giữa nhân viên với công việc của mình, kèm theo những cảm xúc tiêu cực hoặc hoài nghi.
- Cảm giác không hiệu quả: Nhân viên bắt đầu cảm thấy những nỗ lực của mình không mang lại kết quả như mong đợi.
Mindy Shoss, GS.TS tâm lý học tại Đại học Central Florida và phó tổng biên tập của Tạp chí Tâm lý học Sức khỏe Nghề nghiệp, cho biết: “Có nhiều nguyên nhân tiềm ẩn dẫn đến kiệt sức trong công việc ngày nay – khối lượng công việc quá lớn, mức độ hỗ trợ thấp, ít có quyền kiểm soát trong các vấn đề liên quan đến công việc, thiếu sự công nhận hoặc khen thưởng cho những nỗ lực, và môi trường làm việc độc hại hoặc thiếu công bằng. Thêm vào đó là sự bất ổn liên tục về nguy cơ suy thoái kinh tế, không có gì ngạc nhiên khi tình trạng kiệt sức đang gia tăng ở nhiều nơi làm việc”.
Kiệt Sức Trong Công Việc Và Những Hệ Quả Khó Lường
Trong bối cảnh ngày nay, kiệt sức đã trở thành một mối lo ngại lớn khi nhân viên phải đối mặt với sự thay đổi đột ngột trong công việc và cuộc sống. Các yếu tố như khối lượng công việc quá tải, thiếu sự hỗ trợ, không có quyền kiểm soát, thiếu sự công nhận và khen thưởng, hay môi trường làm việc không lành mạnh đều là những nguyên nhân chính dẫn đến kiệt sức. Khi những trải nghiệm căng thẳng này kết hợp với sự bất định, nỗi đau buồn và cô đơn, kiệt sức trở nên phổ biến và nghiêm trọng hơn bao giờ hết.
Hậu quả của kiệt sức không chỉ giới hạn ở cảm xúc và tâm trạng cá nhân của nhân viên mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến hiệu suất chung của tổ chức. Những nhân viên kiệt sức thường có hiệu suất làm việc giảm, khả năng sáng tạo và đổi mới kém, và dễ mắc sai lầm hoặc tai nạn trong công việc. Kiệt sức còn dẫn đến tăng tỷ lệ vắng mặt và nghỉ việc, làm giảm hiệu quả của cả đội nhóm.
Không chỉ dừng lại ở đó, những tác động tiêu cực của kiệt sức còn ảnh hưởng tới sức khỏe thể chất và tinh thần của nhân viên. Nghiên cứu cho thấy những người bị kiệt sức có nguy cơ phát triển bệnh mạch vành cao hơn 79%, đồng thời họ cũng dễ gặp phải các vấn đề sức khỏe mãn tính khác như rối loạn tiêu hóa, căng thẳng cơ bắp, và các vấn đề tâm lý như rối loạn trầm cảm. Đáng lo ngại hơn, một nghiên cứu kéo dài 10 năm chỉ ra rằng nhân viên kiệt sức có nguy cơ nhập viện vì rối loạn tâm thần cao hơn 37%.
Kiệt sức không chỉ ảnh hưởng đến công việc mà còn len lỏi vào cuộc sống gia đình và các mối quan hệ xã hội. Nhân viên kiệt sức có xu hướng căng thẳng, lo lắng, và tức giận nhiều hơn ở nhà; họ thu mình khỏi gia đình và ít duy trì các mối quan hệ bạn bè. Trong môi trường làm việc từ xa, ranh giới giữa công việc và cuộc sống cá nhân càng trở nên mờ nhạt, khiến tình trạng này càng trầm trọng hơn.
Trước bối cảnh này, một câu hỏi quan trọng mà các nhà quản lý cần đặt ra là: “Chúng ta có thể làm gì để tạo ra một môi trường làm việc lành mạnh hơn cho nhân viên?” Để trả lời câu hỏi này, cần có sự phối hợp từ nhiều lĩnh vực nghiên cứu như hành vi tổ chức, sức khỏe nghề nghiệp, tâm lý học, và quản lý nguồn nhân lực. Những khuyến nghị dựa trên bằng chứng từ các nghiên cứu này có thể giúp tổ chức không chỉ vượt qua những thời kỳ khủng hoảng mà còn phát triển mạnh mẽ trong môi trường làm việc cạnh tranh ngày nay.
Nhận Diện Dấu Hiệu Kiệt Sức Ở Nhân Viên
Trong môi trường làm việc ngày càng căng thẳng và nhiều áp lực, nhân viên thường trở thành bộ đệm chịu đựng mọi biến động và yêu cầu của tổ chức. Họ làm việc nhiều giờ hơn, cường độ cao hơn và kết quả cuối cùng thường là kiệt sức. Nhận diện sớm các dấu hiệu của kiệt sức giúp nhà quản lý có thể hành động kịp thời để ngăn chặn sự xuống dốc không phanh của nhân viên và tổ chức. Theo Harvard Business Review, kiệt sức thường bắt đầu với cảm giác “mệt mỏi triền miên, khó chịu, không cảm thấy hoàn thành và không được đánh giá cao”.
Dưới đây là những dấu hiệu cảnh báo mà nhà quản lý cần chú ý:
- Mệt mỏi, dễ cáu gắt, mất tập trung.
- Đau nhức cơ thể, đau đầu, thay đổi thói quen ăn uống, thay đổi cân nặng.
- Cảm giác bị mắc kẹt, vô vọng, hoặc trầm cảm.
- Khó tập trung, suy nghĩ mơ hồ, thiếu quyết đoán.
- Thường xuyên đi làm muộn hoặc vắng mặt.
- Giảm mục tiêu và cam kết trong công việc.
- Tăng sự hoài nghi, thờ ơ và thái độ tiêu cực đối với đồng nghiệp.
- Gặp khó khăn trong các mối quan hệ, cả trong và ngoài công việc.
- Tăng sử dụng chất kích thích như thuốc lá và rượu bia.
- Hành vi thiếu hợp tác hoặc gây trở ngại trong công việc.
Kiệt sức có thể được nhận diện và phòng tránh nếu nhà quản lý chú ý đến những dấu hiệu trên và can thiệp kịp thời. Hãy luôn nhớ, sức khỏe và sự hài lòng của nhân viên chính là nền tảng vững chắc cho sự thành công lâu dài của doanh nghiệp.
LƯU Ý: Các triệu chứng được nêu chỉ mang tính tham khảo. Nếu bạn nghi ngờ bản thân đang kiệt sức, hãy tìm gặp nhà tâm lý để có kết luận chính xác.
Điều Gì Khiến Nhân Viên Của Bạn Kiệt Sức?
Bạn có bao giờ tự hỏi tại sao nhân viên của bạn lại bị kiệt sức? Có thể bạn nghĩ rằng kiệt sức chỉ xảy ra khi nhân viên làm việc quá sức, nhưng sự thật không đơn giản như vậy. Kiệt sức là một hiện tượng phát triển dần dần và là kết quả của việc không quản lý tốt những căng thẳng công việc kéo dài.
Một trong những lý thuyết nổi bật giải thích cách kiệt sức phát triển là mô hình yêu cầu – nguồn lực công việc (Job Demands-Resources Model). Mô hình này cho rằng các yêu cầu công việc và nguồn lực công việc là hai yếu tố chính trong môi trường làm việc, và sự mất cân bằng giữa chúng có thể dẫn đến kiệt sức.
- Yêu cầu công việc: Đây là các yếu tố đòi hỏi nỗ lực về thể chất, tâm lý, xã hội, hoặc tổ chức từ phía nhân viên. Ví dụ như môi trường làm việc không thuận lợi, tương tác cảm xúc căng thẳng, hoặc khối lượng công việc cao.
- Nguồn lực công việc: Đây là các yếu tố giúp nhân viên đối phó với các tình huống căng thẳng, tăng cường động lực và phát triển cá nhân. Ví dụ như phản hồi tích cực, sự an toàn về tài chính, tự chủ trong công việc, và sự hỗ trợ từ đồng nghiệp.
Khi nhân viên có nhiều nguồn lực công việc và yêu cầu công việc thấp, họ cảm thấy gắn bó và hạnh phúc với công việc. Tuy nhiên, khi yêu cầu công việc cao và nguồn lực công việc thấp, kiệt sức dễ dàng xảy ra. Thực tế, sự kết hợp của yêu cầu cao và nguồn lực cao có thể dẫn đến cả gắn bó và kiệt sức đồng thời. Ngược lại, yêu cầu thấp kết hợp với nguồn lực thấp dẫn đến sự thiếu gắn bó và kiệt sức thấp, tạo nên một trạng thái thờ ơ.
Như các nghiên cứu đã chỉ ra, kiệt sức không phải là hiện tượng xảy ra đột ngột mà là một quá trình dài hạn. Để ngăn ngừa và giải quyết tình trạng này, các nhà quản lý cần phải thực hiện các chiến lược hiệu quả và toàn diện. Dưới đây là một số biện pháp quan trọng mà bạn nên cân nhắc.
Quản lý nên làm gì
Cho Phép Nhân Viên Sáng Tạo
Nhân viên có thể cảm thấy kiệt sức khi công việc của họ trở nên đơn điệu và thiếu thử thách. Để khơi dậy sự sáng tạo và hứng thú, bạn nên khuyến khích họ điều chỉnh công việc theo cách mà họ cảm thấy phù hợp hơn với năng lực và sở thích của mình. Cho phép nhân viên thay đổi nhiệm vụ hoặc cách thực hiện công việc không chỉ giúp họ cảm thấy có giá trị mà còn làm tăng động lực và sự gắn bó với công việc.
Trao Quyền Cho Nhân Viên
Trao quyền cho nhân viên không chỉ giúp họ cảm thấy được tin tưởng mà còn tăng cường cảm giác kiểm soát đối với công việc của mình. Khi nhân viên có quyền quyết định và tự chịu trách nhiệm về công việc của mình, họ có xu hướng làm việc hiệu quả hơn và giảm thiểu cảm giác kiệt sức. Cần đảm bảo rằng nhân viên có đủ tài nguyên và sự hỗ trợ cần thiết để thực hiện công việc của họ một cách tốt nhất.
Thực Hiện Quản Lý Theo Hiệu Suất
Quản lý hiệu suất chất lượng cao không chỉ giúp cải thiện kết quả công việc mà còn giúp giảm thiểu cảm giác kiệt sức. Cung cấp phản hồi tích cực và kịp thời về những điểm mạnh của nhân viên, đồng thời thiết lập mục tiêu phát triển cụ thể có thể giúp nhân viên cảm thấy được công nhận và có động lực. Tuy nhiên, hãy chắc chắn rằng các hệ thống đánh giá hiệu suất của bạn công bằng và có thể điều chỉnh khi cần thiết.
Khuyến Khích Sự Hỗ Trợ Cho Nhân viên
Xây dựng môi trường làm việc hỗ trợ là yếu tố quan trọng giúp nhân viên vượt qua cảm giác kiệt sức. Khuyến khích sự hỗ trợ lẫn nhau giữa các đồng nghiệp và tạo cơ hội cho nhân viên chia sẻ khó khăn có thể giúp giảm bớt căng thẳng. Đặc biệt, trong những thời điểm khủng hoảng như đại dịch COVID-19 hoặc thiên tai, việc duy trì kết nối xã hội và hỗ trợ từ cấp trên là cực kỳ quan trọng.
Tổ Chức Các Chương Trình Quản Lý Căng Thẳng
Cuối cùng, việc triển khai các chương trình quản lý căng thẳng có thể giúp nhân viên đối phó với áp lực công việc hiệu quả hơn. Các chương trình như đào tạo kỹ năng quản lý căng thẳng, nhóm thiền định, và các hoạt động hỗ trợ sức khỏe tâm lý đều có thể làm giảm cảm giác kiệt sức. Cần đảm bảo rằng những chương trình này được tích hợp vào môi trường làm việc và được duy trì thường xuyên để mang lại lợi ích lâu dài cho cả nhân viên và tổ chức.
Tùy theo nhu cầu của từng doanh nghiệp, Viện Tâm lý Việt – Pháp thiết kế các gói dịch vụ chăm sóc tâm lý doanh nghiệp với quy mô, đối tượng, các giai đoạn triển khai và các chủ điểm thực hiện phù hợp. Đặt lịch trao đổi với chúng tôi về nhu cầu dịch vụ hỗ trợ tâm lý doanh nghiệp riêng của Doanh nghiệp anh/chị ngay tại ĐÂY.
Tham khảo:
[1] Employers need to focus on workplace burnout: Here’s why. https://www.apa.org/topics/healthy-workplaces/workplace-burnout
[2] How to Prevent Burnout in the Workplace: 20 Strategies. https://positivepsychology.com/burnout-prevention/
